پاها و اندام تحتانی یکی از ارگان های بسیار حساس است که ممکن است از دیابت آسیب ببیند. دو علت اصلی آسیب به اندام تحتانی و پاها در بیماران دیابتی، شامل آسیب به عروق و شریان های اندام تحتانی و دیگری آسیب به اعصاب پاها است.

1. آسیب به شریانهای پا در بیماران دیابتی:
مهمترین عارضه خطرناک آسیب عروقی در دیابتی ها می تواند منجر به زخم پای دیابتی یا گانگرن و ایسکمی اندام تحتانی شود. زخم پای دیابتی در موارد پیشرفته و حاد می‌تواند عوارض شدیدی برای فرد بگذارد و حتی در مواردی منجر به قطع عضو شود. در بیماران دیابتی رگ های پا مانند رگ های قلبی و یا رگ های مغزی می توانند دچار تنگی یا انسداد شوند که منجر به کاهش خونرسانی به پاها می شود و فرد را به شدت مستعد ایجاد زخم پای دیابتی می کنند در ضمن این کاهش خونرسانی به پاها باعث احساس سرما در پا، ریختن موی پاها، تغییر شکل ناخن ها، عفونت ناخن، و احتمال بالای عفونت در اثر زخم در پا بشود. جالب است بدانیم کاهش خونرسانی به پاها باعث می شود که اگر عفونتی در اندام ها ایجاد شود سلول های ایمنی بدن و داروهای آنتی بیوتیک نتوانند به آنجا برسند که این خود منجر به زخم های عفونی می شود که به انواع آنتی بیوتیک ها مقاوم هستند.
تشخیص: جهت بررسی نارسایی عروق اندام تحتانی یکی از راه‌ها، انجام کالر داپلر سونوگرافی یا سونوی رنگی عروق اندام تحتانی است. اما چون دقت آن در مشکلات مزمن عروقی و زخم عروقی و زخم پای دیابتی کم می شود از معیار دیگری استفاده می‌کنند به نام ankle-brachial index که در حقیقت نسبت خونرسانی پا را به شریان های دست می سنجد و عدد زیر 9/ پایین حساب می شود.

درمان: جهت درمان نارسایی عروق اندام تحتانی معمولا اگر سابقه زخم باشد یا عدد ankle-brachial index پایین باشد از درمان آسپرین ، ریواروکسابان، … استفاده می شود و در مواردی که انسداد و تنگی عروقی شدید باشد و خطر گانگرن باشد درمان بای پس عروقی توسط جراح عروق توصیه می شود.

2. آسیب اعصاب پا
در بیماران دیابتی از همان اولین مراحل ایجاد قند خون آسیب به اعصاب پاها شروع می شود و نارسایی اعصاب پاها باعث می شود که فرد حس های درد حرارت وگر ما را تا حدودی از دست بدهد که منجر می شود که فرد بدون اینکه متوجه باشد پایش در معرض آسیب با اجسام خارجی مانند خار، ریگ یا حتی گرمای بخاری در فصل زمستان قرار گیرد و بدون اینکه متوجه شود مثلا برای طولانی مدت یک فشار و آسیب مداوم بر روی پاها در کفش ایجاد شود.
آسیب به اعصاب پا می‌تواند باعث از دست رفتن حس درد و گرما در پا شود و فرد احساس بی حسی، مورمور شدن یا سوزن سوزن شدن در پاها بکند. البته نوع دیگری از آسیب به اعصاب پا نیز وجود دارند که به صورت درد در پاها به خصوص در شب ها ایجاد بروز می کند معمولاً هر دو تا پا درگیر است اما این حالت درد معمولا بعد از چند ماه شدت آن کم می شود یا در نهایت می تواند به بی حسی پاها منجر شود که عامل اصلی آن تخریب اعصاب بر اثر قند خون است.
بطور نادر قند خون می‌تواند باعث و تضعیف عضلات پا (Diabetic myopathy) نیز شود که معمولاً این عضلات عضلات بالای پا و در ناحیه کمربند لگنی یا ران قرار دارند اما جالب است که این ضعف عضلانی معمولا همزمان با درگیری اعصاب پایین پا بی حسی و درد کف پا است.
یکی دیگر از علایم آسیب به اعصاب پاها و اندام ها در افراد دیابتی ، تعریق بیش از حد کف دست و برعکس، خشک شدن کف پاها هست که فرد را به شدت مستعد ترک خوردن کف پا و زخم پای دیابتی می کند.
تشخیص: معمولا بهترین روش تشخیص مشکلات عصبی پاها از سایر علل عصبی مانند دیسک کمر و … گرفتن نوار عصب – عضله (EMG-NCV) از اندام ها است.
در افراد دیابتی هر سال یک بار معاینه اعصاب کف پا توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب یا فوق تخصص غدد توصیه می شود. معمولا برای چک کردن حس فشار از تست مونو فیلامان و برای حس ارتعاش از دیاپازون ۱۲۸ استفاده می‌شوند و برای چک کردن حس درد تست pin prick انجام می شود.
درمان: معمولاً برای مشکل درد پاها بخصوص دردهای حاد شبانه مسکن هایی مانند دلوکستین، گاباپنتین، پره گابالین یا آمی‌تریپتیلین و غیره تجویز می‌شوند. اما کنترل قند خون ، چربی خون ، و فشار خون کنترل در کنار مکمل و ترکیباتی از ویتامین ها تا حدودی می توانند درجلوگیری از پیشرفت آسیب و حتی ترمیم این اعصاب کمک کنند.